Tác phẩm phái sinh là gì? Điều kiện để được bảo hộ quyền tác giả

Khái niệm tác phẩm phái sinh cùng các quy định về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh là những nội dung cốt lõi mà bất kỳ tác giả, doanh nghiệp hay nhà sáng tạo nào cũng nên hiểu rõ.

Trong bài viết này, Luật Thiên Di sẽ cung cấp thông tin cập nhật năm 2026, giải thích điều kiện để tác phẩm phái sinh được bảo hộ, đồng thời đưa ra những lưu ý quan trọng giúp bạn hạn chế tranh chấp khi khai thác loại hình tác phẩm này.

1. Tác phẩm phái sinh là gì?

Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, tác phẩm phái sinh là tác phẩm được sáng tạo dựa trên một hoặc nhiều tác phẩm đã có trước đó mà không làm mất bản chất của tác phẩm gốc. Các dạng phổ biến của tác phẩm phái sinh bao gồm:

• Tác phẩm chuyển thể: Ví dụ chuyển truyện sang kịch bản phim, chuyển tiểu thuyết thành truyện tranh, hoặc chuyển bài hát sang nhạc kịch.
• Tác phẩm biên soạn: Tổng hợp, sắp xếp lại các bài viết, dữ liệu, nghiên cứu thành sách, báo cáo, hoặc tài liệu tham khảo mới.
• Tác phẩm chỉnh sửa, sửa đổi: Ví dụ như cải biên nhạc, phiên bản mới của phần mềm, hay điều chỉnh hình ảnh, video, minh họa.

Điểm mấu chốt là tác phẩm phái sinh phải mang dấu ấn sáng tạo riêng, không chỉ sao chép nguyên bản tác phẩm gốc. Khi phát sinh tranh chấp, cơ quan sở hữu trí tuệ sẽ đánh giá mức độ sáng tạo và khác biệt so với tác phẩm gốc để quyết định bảo hộ.

2. Quyền và nghĩa vụ đối với tác phẩm phái sinh

Một tác phẩm phái sinh có thể được bảo hộ quyền tác giả nếu đáp ứng các điều kiện pháp lý. Tuy nhiên, quyền này không ảnh hưởng đến quyền tác giả của tác phẩm gốc. Cụ thể:

• Tác giả tác phẩm phái sinh được hưởng quyền nhân thân và quyền tài sản đối với phần sáng tạo mới của mình.
• Tác giả tác phẩm gốc vẫn giữ quyền đối với tác phẩm gốc. Bất kỳ việc sử dụng tác phẩm gốc để tạo tác phẩm phái sinh phải có sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả gốc.
• Việc sao chép toàn bộ hoặc một phần tác phẩm gốc mà không được phép sẽ là xâm phạm quyền tác giả, ngay cả khi tác phẩm phái sinh có những yếu tố mới.

Ví dụ minh họa: Nếu một nhà biên tập sáng tác sách hướng dẫn dựa trên tác phẩm nghiên cứu khoa học đã xuất bản, họ cần được phép sử dụng nội dung gốc, đồng thời phần biên soạn, sắp xếp và giải thích mới sẽ được bảo hộ.

3. Điều kiện để tác phẩm phái sinh được bảo hộ quyền tác giả

Theo Điều 20 và Điều 22 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi 2009, 2019), một tác phẩm phái sinh muốn được bảo hộ quyền tác giả phải đáp ứng 3 điều kiện cơ bản:

3.1. Có tác phẩm gốc hợp pháp

Tác phẩm gốc phải là tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả hợp pháp.

Việc tác phẩm gốc đang trong phạm vi bảo hộ (chưa hết thời hạn) hay đã hết thời hạn bảo hộ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tác giả của tác phẩm phái sinh.

3.2. Mang dấu ấn sáng tạo riêng

Tác phẩm phái sinh phải có phần sáng tạo mới, không chỉ là sao chép nguyên bản.

Ví dụ: chuyển tiểu thuyết thành kịch bản phim, thêm các cảnh quay, đoạn thoại, hoặc hình tượng mới.

3.3. Được phép của tác giả tác phẩm gốc

Đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh phải có sự đồng ý bằng văn bản của tác giả gốc hoặc chủ sở hữu quyền tác giả gốc.

Nếu không có sự cho phép, việc sử dụng tác phẩm gốc sẽ là hành vi xâm phạm quyền tác giả, kể cả khi tác phẩm phái sinh có sáng tạo mới.

Như vậy, bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh vừa bảo vệ phần sáng tạo mới, vừa tôn trọng quyền tác giả gốc.

4. Hồ sơ đăng ký bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh

Để đăng ký tác phẩm phái sinh, doanh nghiệp hoặc tác giả cần chuẩn bị hồ sơ tại Cục Bản quyền tác giả – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, bao gồm:

• Tờ khai đăng ký quyền tác giả (theo mẫu)
• Bản sao tác phẩm phái sinh (file mềm hoặc bản in)
• Văn bản xác nhận quyền sử dụng tác phẩm gốc (nếu tác phẩm gốc thuộc quyền người khác)
• Chứng minh nhân thân tác giả (CMND/CCCD hoặc giấy phép thành lập công ty)
• Giấy ủy quyền (nếu sử dụng dịch vụ của đơn vị đại diện)

Sau khi nộp hồ sơ, Cục sẽ thẩm định tính hợp lệ và ra Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm phái sinh nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện.

5. Lưu ý quan trọng khi đăng ký tác phẩm phái sinh

• Không tự ý sử dụng tác phẩm gốc khi chưa được phép: Hành vi này có thể dẫn đến kiện cáo và bồi thường thiệt hại.
• Phân biệt rõ ràng giữa phần sáng tạo mới và tác phẩm gốc: Khi nộp hồ sơ, tác giả phải minh họa rõ phần sáng tạo của tác phẩm phái sinh.
• Giữ chứng cứ sáng tạo: Bản thảo, file gốc, email trao đổi với tác giả gốc sẽ giúp bảo vệ quyền tác giả trong tranh chấp.
• Gia hạn và cập nhật quyền tác giả: Mỗi tác phẩm được bảo hộ trong vòng 50 năm sau khi tác giả qua đời, nhưng cần duy trì hồ sơ đầy đủ để thực thi quyền.
• Tư vấn pháp lý chuyên nghiệp: Đặc biệt với tác phẩm phái sinh có nhiều yếu tố từ các tác giả khác nhau, Luật Thiên Di khuyến nghị sử dụng dịch vụ tư vấn để tránh rủi ro.

6. Ví dụ thực tiễn về tác phẩm phái sinh được bảo hộ

• Chuyển thể truyện tranh thành phim hoạt hình: các cảnh quay, hình tượng nhân vật được thiết kế mới sẽ được bảo hộ.
• Phần mềm ứng dụng chỉnh sửa từ mã nguồn mở: nếu tác giả đã thêm tính năng, giao diện mới, phần cải tiến này được bảo hộ, nhưng mã nguồn gốc vẫn thuộc quyền tác giả ban đầu.
• Sách biên soạn từ nhiều tài liệu nghiên cứu: phần sắp xếp, phân tích, bình luận là tác phẩm phái sinh được bảo hộ, còn nội dung nguyên bản thuộc quyền tác giả gốc.

7. Dịch vụ bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh tại Luật Thiên Di

Để đảm bảo quyền lợi hợp pháp, Luật Thiên Di cung cấp dịch vụ bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm phái sinh với các ưu điểm:

• Tư vấn pháp lý chuyên sâu: xác định rõ tác phẩm gốc, đánh giá mức độ sáng tạo của tác phẩm phái sinh.
• Soạn thảo và nộp hồ sơ đầy đủ: bao gồm tờ khai, minh chứng sáng tạo, văn bản đồng ý từ tác giả gốc.
• Theo dõi và hỗ trợ nhận Giấy chứng nhận quyền tác giả: đảm bảo tác phẩm được bảo hộ đúng pháp luật, giảm rủi ro tranh chấp.
• Xử lý tranh chấp nếu có: đại diện tác giả bảo vệ quyền lợi tại Cục Bản quyền tác giả hoặc tòa án.

Hãy liên hệ Luật Thiên Di (luatthiendi.com) để được tư vấn chi tiết và triển khai thủ tục bảo hộ quyền tác giả cho tác phẩm phái sinh, giúp bảo vệ giá trị sáng tạo và thương hiệu của bạn một cách toàn diện.

Mọi thông tin vui lòng liên hệ:

Địa chỉ: 36 Đường A4, Phường Bảy Hiền, Thành Phố Hồ Chí Minh, Việt Nam

Hotline: 0981 690 701 - 0868 083 683

Email: info@luatthiendi.com

Website: https://luatthiendi.com